Din-Bilim-Felsefe ili?kileri

S=uclu.doc

Din bilim ve felsefe ili?kileri konusunda sa?lykly bir çözüm ortaya koymaya,  bilgi ve inanç ba?lantysyny verimli ve yararly bir ?ekilde kurmasy gerekti?i  varsayymyna göre yakla?yrsak ba?aryly ve yerinde bir sonuç elde edece?imizi dü?ünüyorum. Ancak burada bir sorun kar?ymyza çykacaktyr. Din ve Felsefe her zaman birbirine rakip olmu? kurumlardir.

Bunlara e?it mesafede duracak bir “akl”y nasyl bulaca?yz ?

Din ve felsefe birbirini reddeden, dini bir tabirle kendini “hak” kar?ysyndakini “batyl” gören bir zihniyet.

Ya da felsefi bir tabirle fizik ve gerçek bilgiyle sorunlary çözen usul kar?ysynda metafizik inançla hareket eden mentalite. Bunlary nasyl bary?tyraca?yz ? “Akyl” soyut bir kavram de?il ya?ayan ve yürüyen bir insanyn ta?ydy?y bir yeti olarak nazara alyndy?ynda bu ki?inin bu iki zihniyetten birini mutlaka  ta?ydy?yny görüyoruz.

Ya?ayan, yürüyen ve i?leyen bir aklyn  objektif ve yansyz olabilmesini nasyl garanti edece?iz ?

Y?te bu noktada analitik düzlemin mantyksal kullanymy olan yöntembilimsel analize ba? vuraca?ym.

Dört kavram var: akyl ve nakil ile lisan ve kalb.

Üç kurum var: din, bilim ve felsefe.

Burada AKL’y ortak bir hakem olarak “ortaya“ koyuyorum.

Akyldan çykan her sözü NAKIL olarak “ba?ly?a” yerle?tiriyorum.

Naklin sa? tarafyna KALB’y, naklin sol tarafyna da LYSAN’y oturtuyorum.

Kurumlary da ?u ?ekilde a?a?ydan yukaryya syralyyorum.

Felsefe

Bilim

Din

Bu kurumlardan en altta olanyny yani dini HAK sayyyorum. Çünkü ben dindarym.

E?er din hak ise felsefe Batyl’dyr. Felsefe hak ise din Batyldyr. Bu kesin bir durum.

Tarih boyunca bu iki taraf sava?my?lar ve araç olarak da Kuvvet’i kullanmy?lar.

Y?te bu durumu da ?u ?ekilde gösteriyorum.

Batyl

Kuvvet

Hak

?imdi yukarydakine benzer yeni bir üçlü elde ettik.

Bu iki üçlüden kurumsal ve kesin olany sa? tarafa

ku?kulu ve tarihsel olany da sol tarafa yerle?tirdik.

LYSAN             NAKYL           KALB

Batyl                                     Felsefe

Kuvvet            AKIL             Bilim

Hak                                       Din

Diyagramda görüldü?ü gibi AKIL ortaya gelmi? sa?yna BYLYMY soluna KUVVETY almy?. Böylece  altynda bulunan Hak ve Din ile üstünde bulunan Batyl ve Felsefe arasynda ili?ki kuruyor ve belki de hakemlik yapacak. Ancak akyl gerek teorik haliyle usul olarak gerek pratik haliyle iman olarak hiçbir içeri?i olmayan anlam sürücü ve anlatym aygyty olarak bir araçtan ve bir nesneden farky yoktur. Ancak o bir insanyn içine girerse ?u dört renkten birine bürünüyor, kimlikle?iyor, ki?iselle?iyor ve bireyselle?iyor.

Ya bir dine ve kitaba inanyyor ve akly onun hizmetine veriyor; Teist oluyor. Ya da tam tersine bir dine ve kitaba inanmady?y gibi Allah’a da inanmyyor. Ateist oluyor.  Akyl ister teist boya ile boyalansan ister ateist bir renge bürünsün bazy konularda septik bazy konularda do?matik bir tavyr sergiliyor. Yani ?öyle:

Ateist

Septik            AKIL        Do?matik

Teist

A?a?ydaki tabloya dikkat ederseniz Septik / ku?kucu  kysmy KUVVET tarafyna, Dogmatik / kesinci kysmy ULUM tarafyna rast geldi. Kuvvetten maksat kesret ve servettir. Ulumdan maksat da fünun ve hukuk.

Güç ve bilim insanlaryn ortak de?eridir. Ynsanlar bu saydy?ym kuvvet ve ulum ile  dünyalaryny kurarlar. Bunlar olmadan aile bir araya gelemez, ?ehirler olu?turulamaz, medeniyetler ve devletler kurulamaz. Bunlar bir ülkenin bir kültürün ve bir medeniyetin maly de?il topyekün insanly?yn ve uygarly?yn AKLIN malydyr.

Bunun için tam orta yerde duruyor ve altyndaki hak din ile üstündeki batyl felsefenin mücadele ve mücahedelerinde ve hatta mü?ahede ve muhakemelerinde  kilit rol oynuyor. Bu ?u demektir hak olmayan dinler oldu?u gibi batyl olmayan felsefelerde var. Demek iki taraf de?il dört kö?e var. Bu ?emada do?rudan görülmüyor dolayly bakty?ynyzda bu tefekkür ve hikmeti görebilirisiniz.

Gözlenene  ili?kin bilgi ve gizlenene ili?kin inanç… sol tarafta ku?kulu gözlenen ve gizlenen var, sa? tarafta kesin bilgi ve inanç var. Bununla  bilinenlerden bilinmeyenlere giden seyrimizi resmetmi? oluruz. Kesin olandan maksat bilinen bilgi ve inanç, ku?kulu olandan maksat bilinmeyen gözlenen ve gizlenendir. Deneme ve yanylma süreçleri, ara?tyrma ve geli?tirme vetireleri bilinenlerden çykan kapaly sorular ile bilinmeyenlerde elde edilen açyk yanytlar sayesinde; kesin olanlary ku?kulu, ku?kulu olanlaryda kesin hale getirilebilir. Burada bize yol gösteren deneyip  yanylarak  ya?ayan, ara?tyryp geli?tirerek yürüyen ve usul ve imanla i?leyen akyldyr.

Y?te bu akyl, güç ve bilimi  kullanarak nutka gelen mantyktyr. Ydrak ve iradeyi idare eden me?iettir.

Amma dedi?im gibi bu i?i yapan soyut usavurma ya da kuru bir akyl yürütme de?il de?il dindar ya da dine kar?y yani teist ya da ateist kimsedir, septik veya do?matik olabilen insandyr. Böylece aklyn ?EHADETY onun i?aret sorumlulu?u ve delalet yükümlülü?ü ile yapty?y tercüme ve teviller ile sarih ibareler ve ?arih ifadeler ile nakl edilirler. Bu sarf-i lisan sadr-y  kalb aklyn beyan ve maanydyr.

Bu ki?i tarihte ortaya çykar, kitabyny ve kuramyny yazar,  okuyucu ve talebelerini yeti?tirir gider. Bu ki?ilere  do?unun ve batynyn öncüleri derim.. Felsefede Aristotales.. Descartes.. Emanuel Kant.. imamy Gazali.. imamy Rabbani.. imamy Nursî.. bu kimselere  fizik kimya ve bioloji ba?ta olmak üzere kainat bilimleri ya da psikoloji sosyoloji ve linguistik olmak üzere insan bilimlerindeki solculary ve sa?cylary da ekleyebilirsiniz. 

Burada YLY?KY konusuna  açyklyk getirmek için yukarydaki listeyi bir daha sunaca?ym.

Dört kavram var: akyl ve nakil ile lisan ve kalb.

Üç kurum var: din, bilim ve felsefe.

Burada üç kurumdan bahsettim. Aslynda dört kurum var. Dördüncü kurum “dil”.

Üst satyrdaki “akyl ve kalb ile nakyl ve lisan” dörtlüsünü “dil” olarak a?a?ydaki satyra ekleyebiliriz.

Dil, di?er üçünün yani din, bilim ve felsefenin temeli ya da anasy ya da tabany olarak yer alyr.

Böylece ?u diyagramy elde ederiz:

din < felsefe < bilim < dil

Dil ve din arasyndaki felsefe ve bilim,  tüm etkinliklerimizi gösterir: San’at ve hikmet ile funun ve hukuk.

Dilden maksat “günlük dil”dir. Ortada ne bilim, ne felsefe ne de din varken dil vardy. Var olan bütün kurumlar ve etkinlikler dil ile ifade ve ibare ediliyorlardy. Fakat bunlar arasynda çeli?me, çaty?ma ve rekabet vardyr. Birbirlerinin alanlaryna kary?yyorlar ve birbirleriyle sava?yyorlardy. Birbirlerinin usul ve yöntemlerini kary?tyryyorlardy. Ben bunu sa? duyu ve sol görünün ayry?mamasy ve tany?mamasy olarak görürüm. Dilden sonra syrasyyla di?er kurumlar olu?arak alanlaryny ve yöntemlerini belirlediler  ve birbirlerinin ba?ymsyzlyklaryny tanydylar. Sonra aralarynda tabakala?ma ve i?bölümü ba?lady ve hiyerar?i olu?turdular. Olay DYL ile ba?lady. Ylk ba?ymsyzly?yny ilan eden, alanlaryny belirleyen ve yöntemlerini tanymlayan BYLYM oldu. Bu gün ça?ymyzda egemen  olan ve gücü kullanan bu bilim ve FÜNUN’dur. ?imdi syra FELSEFE’ye geldi. Artyk masa ba?y bilim yapylamyyor ve fenni ara?tyrma yapmaya bir ülkenin bile gücü yetmiyor. CERN laboratuary bunun kanyty. Felsefe bilimden elini çekti ve alanyny dil, dü?ünce ve ileti?im olarak synyrlady. Varlyk ve de?er felsefeleri ontik ve aksiyomatik hedeflerini yitirmeden dil felsefelerinde ve epistemolojide yo?unla?ty. Kant ile ba?layan bu sancy di?erlerinde de devam etti.. Felsefenin  laboratuary artyk kainat de?il insan yapyp etmeleri, kylyp kurmalary, bilgi ve inançlary, dilekleri ve istekleri, yargylary ve yüklemleridir. Bu insany ele alan ilime.. insany eleyen ve inceleyen irfana HYKMET diyorum. Din ile rakib olup onun ile çaty?an ateizme felsefe diyemem, fennin i?ini üstlenip masa ba?y bilim yapan eski hurafelere hikmet demiyorum. Bunlar bir tür edebiyat. Ynsanyn gereksinim ve arayy?yny  doyuran seslenme ve kendini ifade ve ibare etmeye yaran anlam ve anlatymlardyr. Geçmi?i doldurmu? ve gelece?i hazyrlamy? deneyim ve birikimler bunlar. Ho?lansak ta ho?lanmasak ta bunlara medyunuz ve minettaryz. Onlar aramasalar, onlar ele?tirmeseler, onlar dü?ünmeseler, onlar tarty?masalar, onlar biriktirmeseler, onlar de?i?tirmeseler,  onlar eklemlenmeseler ve onlar düzeltmeselerdi biz bu günü bulmazdyk. Onlarsyz yanylamaz, onlarsyz yararlanamaz, onlarsyz ara?tyramaz ve onlarsyz geli?tiremezdik.

Onlar ça?ynyn çocuklarydyr ve sonrakileri hazyrladylar. Biz onlaryn açty?y patikalarda yürüyoruz.

Ama bu gün biliyoruz ki ilk ve son sorular bilimin konusu de?il.. köklü ve temel sorunlary fünun çözemez. Evren ilimleri ya da insan  ilimleri özgürlük ya da özde?lik konusunda açyklama ve ara?tyrma yapamaz.. Amaçlylyk ve nedensellik hakkynda yorumlama getirmek bilimin i?i de?il. Kaynak ve köken sorunlaryny fenlerle çözülemez. Nereden geldi?imiz ve nereye gidece?imiz sorusunu bilim yanytlayamaz. Kimse ve nesnenin öznesini bulamaz.

Bunlary HYKMET yapacak. Nasyl ?

Alanlaryny ve yöntemlerini belirleyip ba?ymsyzly?yny ilan ederek. Dile ve bilime hocaly?y kanytlayarak.

Bunu önceki ifadelerimde geçmi? zaman olarak dile getirdim fakat bu i? ça?ymyzda olu?uyor ve gelecekte görünecek. Ancak bu syralarda dini ideolojile?tirme çabalaryndan ve felsefeyi dinle?tirme giri?imlerinden kurtulamyyoruz. Üstelik egemen olan bilimi KULLANAN oda?yn kendi sultasyny peki?tirmek  için teknolojik gücünü kullanarak kendini dinle?tirme ve bilimi  ideolojjile?tirme u?ra?ysy sürüyor. Bunun  bir sonucu olarak kapitalizm ve sosyalizmi en fa?ist biçimde birle?tirme çabalaryny kanly bir ?ekilde izliyoruz. Ço?unluk ekme?ini güzelce bulamyyor, azynlyk özgürlü?ünü iyi kullanamyyor. Ve dünya kana boyanyyor. Yani dünya iyiye gitmiyor ama biz yinede iyimser olmak zorundayyz. Çünkü kötümserlik en kötüden daha kötü bir sonuçtur ki bu da sonucu kabul etmek anlamyna gelir ve bu da insanyn özgürlü?ü ile ba?da?maz, sava?ma azmini yykar, direnme gücünü yitirir ve akylla ba?da?maz.

?eriaty öldürdüler, sosyalizmi bo?dular ve kapitalizm can çeki?iyor. Fakat hepsinin  güzelliklerini toplayan yepyeni bir dünyayy  kurmaya bize elli yyl yeter. Yeter ki akylca Salih olalym ve sahih kitaby bulalym. Lisan ve bilim  zamanla daha  salim olur.. kalbimiz ve ahlakymyz  giderek daha selim olur.

Felsefe ve hikmet; dü?ünme ve anlama, dile getirme ve amaçlanma, dili ve dü?ünceyi kullanma san’atydyr. Ço?unlu?un etkinli?i dil gibi olamaz, azynly?yn faaliyeti bilim gibi de de?ildir. Teizme ve ateizme alet edilen tefekkür,  felsefe ve hikmet olamaz olsa olsa analitik ve kritik bir dü?ünce olur. Bu dü?ünce ile fünün olur, hukuk olur fakat hikmet olamaz. Felsefe ve hikmetin bu yeni  gücü,  geçmi? öncülerin açty?y çy?yry yineleyen özgür seçimdir ki do?ru ve gerçek yetkin bilgiye, iyi ve güzel yararly buyru?a eri?mekte kullanylyr. Hem teorik akly ve usulü disipline eder  hem pratik akly ve imany denetler. Koordine ve kontrol mekanizmany sa?lam ve sa?lykly kylar.  Felsefe, ideologlaryn üretti?i din olamaz; hikmet,  teknokratlaryn sundu?u ideoloji de?ildir. Ynsanly?yn ve uygarly?yn ortak maly olan akly kullanmak san’atydyr. Bunun için felsefe halis ve samimi bir tefekküre imkan veren anlam sürücü haline gelmeli; hikmet, hak ve hakikati sorgulayan akla yol açan bir anlatym aygyty olmalydyr. Hikmet bize USUL’un biçimini  ö?retmeli fakat dinimize ili?kin içerik ya da fenne dair bir bilgi sunmamalydyr.

Böyle bir hikmet bize DYN’in yolunu açar. BYLYMYN kapysyny da kapamaz.

O zaman biz Salih bir AKILLA sahih bir NAKYL’den daha yetkin yararlanabiliriz.

Y?te o zaman DYN, dil ile ba?layan mesajyny tamamlayacak, insan da misyonunu tamamlayacaktyr.

Sa?lycakla kalyn.

OSMANZYYA

Sentaks / sözdizimsel / BEYANÎ eksikliklerim VE

semantik / anlambilimsel / MAANÎ  yetersizliklerim

için düz yazydan özür dilerim

YAHOO YÇYN DYZYN UYARISI

Yletinin ?ema ve tablolaryny,  haber gurubunun menüsünde

“files” ady altyna eklenmi? dizinler / klasörler içinde bulacaksynyz.

Kolaylyk sa?lamak üzere iletinin ba?ly?y ile dizin veya dosyasynyn ady

arasynda  ba?lanty kurulmu?tur.

GOOG YÇYH EK UYARISI

Yazylarym hem YAHOO öbekleri hem GOOGLE siteleri için hazyrlanmaktadyr.

Yukarydaki dizin uyarysy yahoo  gourups içindir. Google, da ise  yazynyn altyndaki

“Ekler” de ?emalarym bulunmaktadyr.

NOT:

http://sites.google.com/site/yontembilim/

http://sites.google.com/site/insanilim

http://groups.yahoo.com/group/BAKARA/

http://groups.yahoo.com/group/oku-ikra/

http://groups.yahoo.com/group/yontem-bilim/

http://groups.yahoo.com/group/insanbilim/

www.yontembilim.com

www.insan-bilim.com

YAHOO YÇYN DYZYN UYARISI

Yletinin ?ema ve tablolaryny,  haber gurubunun menüsünde

“files” ady altyna eklenmi? dizinler / klasörler içinde bulacaksynyz.

Kolaylyk sa?lamak üzere iletinin ba?ly?y ile dizin veya dosyasynyn ady

arasynda  ba?lanty kurulmu?tur.

GOOG YÇYH EK UYARISI

Yazylarym hem YAHOO öbekleri hem GOOGLE siteleri için hazyrlanmaktadyr.

Yukarydaki dizin uyarysy yahoo  gourups içindir. Google, da ise  yazynyn altyndaki

“Ekler” de ?emalarym bulunmaktadyr.

NOT:

http://sites.google.com/site/yontembilim/

http://sites.google.com/site/insanilim

http://groups.yahoo.com/group/BAKARA/

http://groups.yahoo.com/group/oku-ikra/

http://groups.yahoo.com/group/yontem-bilim/

http://groups.yahoo.com/group/insanbilim/

www.yontembilim.com

www.insan-bilim.com